Shenja e Emanuelit

Koment

Autorët e Dhjatës së Re kanë cituar shpesh pasazhe nga Dhjata e Vjetër, të cilat, sipas tyre, janë profeci të përmbushura në personin e Jezu Krishtit. Numri i këtyre pjesëve të cituara është me të vërtetë i madh. Ndërmjet ungjillorëve, Mateu është ai që e ka bërë këtë dukuri karakteristikë të Ungjillit të tij.

Profecia zë një vend shumë të rëndësishëm në teologjinë e krishterë. Çdo i krishterë është i njohur me profecitë e librit të Psalmeve, Isaias, Danielit, në lidhje me fëmijërinë, jetën, misionin dhe vdekjen e Jezusit. Për çdo të krishterë, këto profeci janë prova e qartë e vërtetësisë së ungjijve dhe e misionit të Jezusit në përgjithësi.

Problemi qëndron që, sipas Biblës, ekzistojnë profeci të vërteta, por edhe profeci të rreme. Atëherë lind pyetja se cilat mund të jenë disa nga kriteret e nevojshme për ta dalluar një profeci të gënjeshtërt nga ajo e vërtetë?

Le të japim disa prej kritereve me të cilat ne do të analizojmë këtë profeci.

Kriteri i parë: Që një pasazh të konsiderohet, profeci ai duhet, në radhë të parë, të ketë formën e një profecie.

Në përgjithësi, profecitë kanë një shprehje hyrëse karakteristike, e cila i dallon ato nga çdo pjesë tjetër jo profetike. Format më të shpeshta janë këto: Dhe do të ndodhë që…; Dhe kur të vijë premtimi dhe vullneti i Zotit…; Nuk do të kalojë shumë kohë dhe…. Nëse dikush citon si profeci të përmbushur tek Jezusi shekuj më vonë fjalët: “Amoni ishte njëzet e dy vjeç kur filloi të mbretëroi, dhe e mbajti fronin dy vjet në Jerusalem…” (2 Mbretërve 21:19), kushdo do të kishte të drejtë ta konsideronte si të pavërtetë këtë pretendim, thjesht duke u mbështetur në faktin që kjo pjesë nuk përbën profeci, sepse forma e saj nuk na shtyn të besojmë një gjë të tillë.

Kriteri i dytë: Në qoftë se një autor citon një pasazh nga Dhjata e Vjetër dhe gjatë citimit të tij ai e ndryshon tekstin, duke i tjetërsuar kuptimin fillestar në mënyrë që ta përshtatë me qëllimin e paravendosur, atëherë mund të pohojmë me siguri se ky autor nuk është i frymëzuar dhe se kjo pjesë e cituar nuk është një profeci për personin që autori pretendon.

Kriteri i tretë: Në qoftë se pasazhi i cituar është shkëputur në mënyrë të padrejtë nga konteksti, duke i dhënë atij, në këtë mënyrë, një kuptim krejt tjetër nga ai që ky pasazh kishte në origjinë, atëherë mund të themi me siguri të plotë se këtu kemi të bëjmë me një manipulim që ka kryer autori në fjalë dhe për këtë arsye, kjo profeci nuk mund të jetë e vërtetë. Në lidhje me këtë teologu Mike Brown në një nga temat e librit të tij të quajtur Interpretim dhe Ekzegjez (shpjegim ) false shprehet: “Çështja e interpretimit biblik është shumë e rëndësishme. Nganjëherë është shumë kollaj që në Bibël të gjejmë një bazë për të mbështetur një mësim tonin thjesht duke marrë një varg të shkëputur nga konteksti dhe duke e lidhur atë me një varg tjetër marrë nga një pjesë tjetër e Biblës, edhe ky i shkëputur prej kontekstit në të cilën është përdorur, dhe, duke i bashkuar të dyja këto pasazhe mund të krijojmë një doktrinë të re që nuk ka të bëj fare me vargjet që kemi përdorur, të marra siç janë në kontekstet e duhura. Ashtu siç ka thënë dikush: “Është shumë e lehtë ta bësh Biblën të thotë çfarëdo që ne duam që ajo të thotë”. [1]

Tani le të shohim në prizmin e këtyre tre kritereve, nëse përmbushen ato në rastin e profecisë së Emanuelit.

Përsa i përket kriterit të parë, kjo profeci e përmbush plotësisht.Bëhet menjëherë e qartë për këdo që lexon pasazhin e Isaias 7:14 se aty kemi të bëjmë me një profeci. Ndërsa kriteri i dytë nuk është plotësuar, sepse, siç do ta shohim në vijim ungjillori ka ndryshuar tekstin e Isaias 7:14 duke e përshtatur atë me qëllimet e tij personale. Fjala në hebraisht, e përdorur në pasazhin e Isaias është almah, që do të thotë “Grua e re”, ndërsa përkthimi grek i Dhjatës së Vjetër, i quajtur Septuaginta (LXX), e përkthen këtë fjalë në mënyrë të gabuar parthenos (virgjëreshë). Ungjillori, duke përdorur Septuagintën, gjatë citimit që i bën Isaias, e përkthen fjalën hebraike “almah” në virgjëreshë. Në këtë mënyrë, ai përfton një profeci për lindjen virgjërore të Maries. Në të vërtetë, fjala “virgjëreshë” në gjuhën hebraike është bethulah dhe jo almah. Për këtë arsye, përkthimi i Septuagintës është i gabuar. Mateu, i cili, sipas traditës, ishte edhe njohës i hebraishtes, nuk i referohet tekstit hebraik, siç është e natyrshme të ndodhte, por mbështetet në tekstin grek, sepse teksti hebraik nuk përputhej me qëllimet e paravendosura nga ai. Në të vërtetë varianti ndërmjet gruas së re të tekstit hebraik dhe virgjëreshës të tekstit të Septuagintës dhe Mateut ka ngritur debate të mëdha ekzegjetike, duke nisur që nga shekulli i dytë me Justin Martirin dhe hebrenjtë e asaj kohe, deri tek debatet e provokuara nga botimi i përkthimit biblik RSV e vitit 1952 e cila e ka përkthyer pasazhin e Isaias 7:14 duke përdorur fjalët “grua e re”. Ky veprim shkaktoi një reagim të ashpër të fundamentalistëve të krishterë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku dhe u dogjën publikisht kopjet e përkthimit biblikë në fjalë me arsyetimin se në të mohohej konceptimi virgjëror i Jezusit.[2]

Si hebrenjtë ashtu edhe të krishterët mendonin se profetët biblikë kishin parashikuar dhe profetizuar ngjarje të largëta në kohë. Sidomos të krishterët e bënë pjesë të rëndësishme të besimit të tyre mendimin se profetët biblikë kishin parashikuar gjithçka rreth jetës së Jezusit. Një shembull i tillë është edhe profecia e Emanuelit e cila është shkruar mëse 700 vjet para lindjes së Jezusit. Por siç na paralajmëron teologu i njohur Raymond Brown, “Ky koncept i profecisë si parashikim i të ardhmes së largët është hedhur poshtë nga teologjia më serioze bashkëkohore dhe është njohur gjerësisht se “përmbushjet profetike” të Dhjatës së Vjetër në Dhjatën e Re përfshin shumë gjëra të cilat shkruesit e Dhjatës së Vjetër as që i kishin parashikuar fare. Profetët e Dhjatës së Vjetër ishin parësisht të preokupuar me sfidën e mesazhit hyjnor për kohën e tyre. Nëse ato kanë folur për të ardhmen, ajo ka ndodhur në terma të përgjithshëm në lidhje me atë që do të ndodhë nëse sfida do të pranohet apo refuzohet. Ndonëse ato ndonjëherë kanë predikuar për një shpëtim “mesianik” (d.m.th. shpëtim përmes të vajosurit si përfaqësues i Zotit, d.m.th. ndonjë mbret konkret apo prift), nuk ka asnjë provë se ato kanë parashikuar me saktësi qoftë edhe një detaj të vetëm të jetës së Jezusit nga Nazareti” [3]

Teologë të shumtë të krishterë dhe hebrenj që merren me studimin e gjuhëve semite kanë pohuar se përkthimi i saktë i tekstit të Isaias 7:14 nuk është “virgjëreshë” por “grua e re”. Për të vërtetuar këtë, do të përmendim disa prej pohimeve të tyre.

Teologu i njohur Bruce Metzger, në një nga komentet biblike në bashkëautorësi me E. Murphy, shkruan: “Grua e re, hebraisht ‘almah’, femwrore e ‘elem’, djalw i ri (1 Samuel 17:56; 20:22); kjo fjalw shfaqet tek Zanafilla 24:43; Eksodi 2:8; Psalmet 68:25 dhe nw vende tw tjera, ku wshtw përkthyer “grua e re”, “vajzw”, “vashw” [4].

Samuel Davidson nw njw nga veprat e tij wshtw shprehur: “Almah nuk është termi i duhur për Virgjëreshën Mari, sipas mendimit të atyre të cilët besojnë në natyrën e vërtetë të virgjërisë së saj; për arsye se ky term ka kuptimin një grua e re në moshë martese. Bethulah tregon një virgjëreshë në kuptimin e plotë të fjalës. Proverbat. XXX.19 tregon se termi almah i referohet edhe jovirgjëreshave. Nuk ka asnjë arsye për ta kufizuar atë vetëm tek gratë e pamartuara. Aquila, Symmachus dhe Theodotion, në mënyrë të drejtë e kanë përkthyer atë në greqisht me termin neanis. Nëse ky pasazh do të kishte pasur si qëllim lindjen virgjërore të mesisë, atëherë një tjetër term do ishte zgjedhur”[5]

Në një tjetër komentar biblik  tek Mateu 1:23 thotë: “Një virgjëreshë: Hebraisht termi ‘almah’ zakonisht nuk nënkupton asgjë më shumë se vetëm një grua e re” [6] Sipas një komentari biblik të njohur, Isaia 7:14 duhet të përkthehet në këtë mënyrë: Vëre, një grua/gruaja e re do të konceptoj dhe [apo “ka konceptuar dhe do të”] lindë një djalë. Grua e re, “vashë” është i vetmi përkthim i saktë i termit hebraik ‘almah, siç është njohur edhe nga Aq., Symm., and Theod., të cilët e kanë përkthyer atë në gjuhën greke duke përdorur termin neanis. Termi virgjëreshë është marrë nga fjala greke, që gjendet në përkthimin grek të Dhjatës së Re të njohur me siglën LXX [Septuaginta], parthenos, ndonëse ky term i korrespondon më shumë termit hebraik bethulah. Citimi i bërë nga Mateu tek 1:23 është marrë nga LXX, jo prej hebraishtes dhe është vetëm një prej shumë citimeve të përdorura nga autori i ungjillit të Mateut për të treguar se Dhjata e Vjetër ka parashikuar jetën e Jezu Krishtit. Fakti që ai i përdor këto pa i kushtuar vëmendje kuptimit të tyre në kontekstin origjinal bëhet e qartë edhe nga citimi që autori i bën, tek Mateu 2:15, pasazhit të Isaias 11:1. Ky “interpretim i mëvonshëm mesianik” rrjedh nga bindja se shpresa mesianike është përmbushur në Jezusin. Ne këtë bindje mund shumë mirë ta mbajmë, ndonëse na duhet të njohim se përdorimi i bërë nga autori i Dhjatës së Re pasazhit të Isaias 7:14 bazohet në një përkthim të pasaktë të tekstit hebraik, gjë që nuk duhet të paragjykojë interpretimin tonë të këtij verseti në mjedisin e tij origjinal. Termi ‘almah’ do të thotë “një grua e re në moshë martese”, ndofta një virgjëreshë (krahaso Zanafillën 24:43; Eksodin 2:8; Proverbat 30:19); nëse Isaiah do të kishte dashur ta bënte të qartë se ai kishte ndërmend, në këtë pasazh, një lindje të mrekullueshme virgjërore, ai duhej të kishte përdorur termin specifik Bethulah” [7]

Profesori i historisë së krishterimit në Universitetine Sorbonës CH. Guignebert pohon: “Teologët ortodoks janë stërmunduar për të provuar se termi haalmah mund të nënkuptoj edhe virgjëreshën, por nuk ja kanë arritur dot. [8].

Nga citimet e lartpërmendura mund të vijmë në përfundimin se Mateu, gjatë citimit që i ka bërë Isaias 7:14, nuk i ka qëndruar besnik tekstit në gjuhën hebraike, por e ka ndryshuar këtë të fundit në përputhje me qëllimet e tij personale.

Përkthimi i saktë i Isaias 7:14 është ky: “Prandaj Zoti do t’ju jap një shenjë: Ja, një grua e re do të mbetet me barrë dhe do të lindë një fëmijë, të cilin do ta quajë Emanuel” [9]

Siç shihet, teksti i përkthyer në mënyrë të saktë nuk bën fjalë për ndonjë lindje të mrekullueshme nga ndonjë virgjëreshë, ndërsa teksti i Septuagintës duket se të çon në një përfundim të tillë. Pikërisht për këtë arsye ungjillori preferon të ndjekë përkthimin në gjuhën greke, duke anashkaluar origjinalin në hebraisht.

Por teologë të ndryshëm argumentojnë se edhe përkthyesit e Septuagintës, megjithë përkthimin e pasaktë, nuk kanë pasur ndërmend të argumentojnë lindjen virgjërore të Mesias.

Ndër to mund të përmendim Raymond Brown-in cili argumenton se përkthyesit e Septuagintës me fjalët “e virgjëra do të mbetet me barrë” kanë kuptuar që një grua  e cila tani është e virgjër, përmes mjeteve krejt natyrore, pasi të ketë kontaktuar me burrin e saj do të lindë Emanuelin. Këta përkthyes, po sipas Brownit, kanë kuptuar se shenja që do ti jepej Ahaz-it nuk ishte për një grua që ishte tashmë shtatëzanë gjatë predikimit të kësaj profecie por për një grua që ishte e virgjër dhe që përmes mjeteve të natyrshme biologjike do të mbetej me barrë dhe do të lindte Emanuelit. Pra Emanueli do të ishte i parëlinduri i saj.

Browni vazhdon duke arsyetuar se si për tekstin hebre (Mazoretik MT) ashtu edhe për Septuagintën (LXX) pohon se shenja e dhënë nga Isaia nuk përqendrohet tek mënyra (si-ja) e lindjes së Emanuelit, por në kohën providenciale nga ku një djalë, i cili do të jetë një shenjë e pranisë hyjnore tek njerëzit e tij, do të lindë pikërisht kur fati i njerëzve të ketë arritur pikën më të ulët.

Raymond Brown pohon në vijim një të vërtetë të pamohueshme e që është “As hebraishtja e as greqishtja e Isaias 7:14 nuk i referohet atij lloj konceptit për virgjërinë për të cilën ka shkruar Mateu. Përdorimi i krishterë i këtij pasazhi ka shtuar shumëçka ndaj kuptimit literal të tekstit” [10]

Pra Mateu ka ndryshuar dhe interpetuar në mënyrë arbitrare si tekstin hebraik ashtu edhe atë grek.

Kjo profeci nuk arrin të plotësojë as kriterin e tretë. Mateu siç do ta shohim më poshtë, e ka shkëputur nga konteksti pasazhin e Isaias 7:14 dhe në mënyrë të sforcuar dhe arbitrare ka dashur t’ia mvesh atë Maries dhe Jezusit. Le ta analizojmë ndonëse shkurtimisht pasazhin në fjalë.

Mbreti Arameas Rezin nga Damasku (Syria) dhe mbreti Pekah i Izraelit (Efraim: mbretëria e veriut) organizuan një revoltë ndaj superfuqisë së asaj kohe Asirisë. Mbreti Ashaz refuzoi të bashkohej me ta, për këtë arsye ata u kthyen kundër tij, rrethuan Jeruzalemin dhe u përpoqën ta hidhnin nga froni dhe të vendosnin një vasal në fronin e Judah. Mbreti Ahaz për të shpëtuar veten mendoi ti kërkonte ndihmë King Tiglath-Pileser of Assyria. Në këtë moment Isaiah ia ndaloi mbretit të bënte këtë gjë sepse e dinte mirë se pasi mbreti Asirian të shkatërronte armiqtë e ata gjithashtu do ta shndërronin Judën në një shtet vasal. Mbreti veproi në këtë mënyrë, por rreziku i shkatërrimit nga armiqtë e tij ishte ende shumë i madh   E gjithw kjo ndodhte rreth viteve 735-734 p.e.s., mbreti Ahaz dhe populli i tij ishin shumë të frikësuar. Atëherë Zoti i dërgoi Isaian për ti siguruar në lidhje se ata “dy mbretër” nuk do të mund ta çonin deri në fund pushtimin e tyre. Pjesa më e rëndësishme e këtij rrëfimi, të paktën për ne, vjen kur Zoti dëshiron të japë një “shenjë” për të qetësuar mbretin Ahaz. Mirëpo Ahazi nuk dëshiron ta tundojë Perëndinë dhe në këtë mënyrë ai refuzon t’i kërkojë Zotit një shenjë. Zoti vetë këmbëngul, duke e bërë Isaian që të thotë: “Prandaj vetë Zoti do t’ju japë një SHENJË: “Ja, një GRUA E RE do të mbetet me barrë dhe do të lindë një fëmijë, të cilin do ta quajë Emanuel. Ai do të hajë ajkë dhe mjaltë derisa të mësojë të hedhë poshtë të keqen dhe të zgjedhë të mirën. Por para se fëmija të mësoj të hedhë poshtë të keqen dhe të zgjedhë të mirën, vendi që ti i druhesh për shkak të dy mbretërve të tij, do të braktiset”. (Isaia 7:14-16)

Siç shihet, kjo profeci është plotësuar gjatë jetës së Ahazit dhe jo disa shekuj më vonë, siç dëshiron të na bëjë të besojmë Mateu, sepse shenja e dhënë kishte si qëllim të qetësonte mbretin Ahaz dhe popullin e tij nga frika prej armiqve. Pasi Perëndia i tha Ahazit që të kërkonte një shenjë për t’i treguar se ai ishte me të dhe popullin e tij dhe pas refuzimit të këtij të fundit për ta tunduar Perëndinë, atëherë vetë Zoti mori iniciativën dhe i tregoi Ahazit për Emanuelin.

Përpara se ky fëmijë të arrinte pjekurinë, mbretërit që terrorizonin popullin e Ahazit do të shkatërroheshin. Dhe mbretërit që frikësonin Ahazin u shkatërruan shumë shekuj para lindjes së Jezusit. Informacioni sipas të cilit ky fëmijë do të hajë ajkë dhe mjaltë derisa të mësojë të hedhë poshtë të keqen dhe të zgjedhë të mirën, është një tjetër element i cili e identifikon këtë fëmijë me situatën aktuale që kalonte Judah në atë kohë, ku ajka dhe qumështi në vend të ushqimit të zakonshëm të një populli agrar, formonte ushqimin bazë të këtij populli që gëzonte një territor të gjerë. Këto trajta njerëzore e vendosin fëmijën në kohën kur kjo profeci është kryer.“Zbatuar ndaj Mesisë, ajo duket e papërshtatshme dhe e tepërt [11]

Kjo do të thotë që profecia u plotësua shumë kohë para lindjes së Jezusit (krahaso 2 Mbretërve 15: 27-29; 16: 1 e më poshtë; 2 Kronikave 28:1 e më poshtë). Pra, në këtë profeci nuk ka vend për Jezusin dhe nënën e tij të ndershme.

Profesori i historisw sw Krishterimit nw Universitetin e Sorbonows Ch. Guignebert nw librin e tij tw titulluar ‘Jesus’ pohon:“Parashikimi është i lidhur shumë me situatën e asaj kohe dhe është pikërisht për të treguar përmbushjen e tij të shpejtë që autori e ka bërë këtë krahasim. Ai kërkon vetëm kohën e nevojshme për një fëmijë që të konceptohet, lind dhe të shkojë deri në moshën ku fillon të kuptojë, para se Jahveu të shkatërrojë armiqtë e Judës. Nuk është lindja e fëmijës që theksohet nga profeti, por çështja fatlume kaq shumë e pritur nga mbreti, ndaj së cilës ai tani, duke u mbështetur në krahasimin e dhënë, mund besëplotë të parashikoj afrimin e kohës së përmbushjes. Djali në fjalë me shumë mundësi është i njëjtë me atë të cilit i referohet po Isaiah në 8:3 “U bashkova gjithashtu me profeteshën dhe kjo mbeti shtatzënë dhe lindi një djalë.[12]

Një tjetër fakt që tregon qartë se banorët e Izraelit të asaj kohe e kuptuan këtë profeci si një profeci me përmbushje shumë të shpejtë, gjatë kohës së trazirave, është edhe fakti se shumë gra në atë kohë i quanin bijtë e tyre me emrin Emanuel. [13] E normalisht asnjëra prej tyre nuk e kishte lindur birin duke qenë e virgjër.

Samuel Davidson shprehet: “Profecia e lindjes së Krishtit më shumë se shtatë qind vjet më pas, nuk mund të kishte qenë një shenjë për mbretin Ahaz. Ai premtim ishte një premtim inkurajimi. Ai deklaronte shpëtimin e shpejtë të Judës nga armiqtë e saj. Besimi i Ahazit dhe njerëzve të tij varej nga shenja e premtimit. Kështuqë ajo duhej të ishte diçka e menjëhershme, paraprirëse ndaj ngjarjeve. Nëse ajo pasonte shpëtimin ose vetë ngjarjen që përbënte thelbin e premtimit atëherë ajo nuk do të kishte përmbushur qëllimin e saj si shenjë, vetëm nëse nuk do të kishte ngjarë shumë kohë pas ngjarjes, sigurisht brenda kohës së personit të cilit i ishte dhënë si shenjë. Premtimi i çlirimit të menjëhershëm dhënë Ahazit mund të konfirmohej duke ju referuar edhe një ngjarjeje të mëvonshme, por jo shumë të mëvonshme […]  Shenja që do të ndodhnin në të ardhmen janë dhënë, siç e dimë, nga Eksodi 3:12 ; Isaiah 37: 30; por ka një pangjashmëri ndërmjet atyre dhe rastit tonë. Ato ndodhën shumë shpejt, kështu shenjat u plotësuan ndaj Moisiut dhe Hezekias, personat e synuar nga shenja. Por në rastin tonë shenja nuk u verifikua vetëm se shekuj më vonë pas Ahazit dhe bashkëkohësve të tij. Kështu që nuk kishte asnjë shenjë, në të vërtetë, për personin (Ahazin) të cilit ajo ju dha. Largësia  e përmbushjes së shenjës e zhvesh atë, në këtë mënyrë, nga përdorimi i saj si e tillë. Është absurde të pohosh, siç bën Aleksandri, se ajo është më e mirë pikërisht falë distancës së saj nga ngjarjet. Si mund të ketë qenë e mirë apo më e mirë për Ahazin përmbushja e saj shumë kohë pasi ai kishte vdekur? Rreziku ndaj të cilit ai frikësohej se mos ishte shkatërrues, ishte pengues, dhe ai kishte nevojë për diçka të menjëhershme. [14]   

Të përballur me këto vështirësi të pakalueshme, disa teologë të krishterë të dëshpëruar janë përpjekur që të shpëtojnë me çdo kusht këtë profeci duke hamendësuar në mënyrë absurde dhe krejt arbitrare se kjo profeci na paska një përmbushje të dyfishte. E para është përmbushur brenda kohës së Ahazit për të cilin folëm më lart ndërsa e dyta është përmbushur në kohën e Jezusit me lindjen virgjërore të tij.[15]

Samuel Davidson duke kometuar ketë hipotezë komenton: “Hipotezat e kuptimit të dyfishtë duhen marrë me shumë rezerva, për të mos thënë duhen refuzuar. Ajo sërish mbetet një hamendësim subjektiv. Interpretuesit më të mirë janë kundër pranimit të saj dhe e shohin atë si një pohim të paautorizuar, ose të kundërt me principet e interpretimit gramatikë. Kështu, ne jemi të prirur për të qenë të njëzëshëm me ta dhe për ta kuptuar teorinë e veçantë të frymëzimit mbi të cilën ajo është ngritur si të pambështetur. Vetëm një kuptim duket ka qenë qëllimi i shkruesit të shenjtë, ndonëse fjalët e tyre mund të pranojnë edhe shumë zbatime. Ne refuzojmë të miratojmë këtë interpretim të këtij verseti, për shkak se bazat mbi të cilat ai mbështetet janë të paqëndrueshme. [16]

Nuk do të zgjatemi shumë duke analizuar këtë teori absurde të krijuara nga njerëz te dëshpëruar qe dëshirojnë te kapen pas fijes së kashtës, por do të përmendim atë që pohohet në një nga fjalorët e njohur biblike ku thuhet: “Tek Mateu 1:23, Isaia 7:14 citohet si një paralajmërim për lindjen virgjërore të Jezusit. Është parë me mëdyshje në ka qenë apo jo ky identifikim i Jezusit me Emanuelin në mendjen e vetë Isaias, apo i bërë nga ungjillori qoftë gabimisht apo qoftë edhe nëpërmjet përvetësimit të fjalëve të një orakulli të lashtë duke i bërë të shkojnë përshtat synimit të tij, por jo me qëllimin që interpretimin e tyre (fjalëve) t’ia atribuoj  autorit. Vështirësitë që hasen për ta konsideruar si synimin parësor të Isaias për të parathënë lindjen virgjërore të Jezusit janë të pakalueshme. Domethënia e frazeologjisë së tij përmbushet kaq dukshëm në rrethanat e kohës së tij saqë një referim kaq i largët sa ky lidhur me lindjen e Jezusit duket se është një interpretim i pamundshëm. Nga ana tjetër, të gjitha interpretimet të cilat në referimin ndaj Emanuelit gjejnë një domethënie të dyfishtë; d.m.th. synimi për të treguar për një fëmijë që mund të lindë gjatë kohës së tij dhe një synimi të dytë që ka të bëjë me parashikimin e lindjes virgjërore të Jezusit; janë artificiale dhe arbitrare. Ata duken si trillime gjeniale për t’i bishtnuar një vështirësie dhe jo si shpjegime të natyrshme të fakteve lidhur me këtë rast. [17]

Natyrshëm mund të lindë pyetja se në qoftë se fëmija që do të quhej Emanuel nuk ka qenë Jezusi, atëherë kush ka qenë ai?Për këtë teologët e krishterë kanë dhënë mendime të ndryshme.

Ne do të përmendim disa prej tyre.“Kush është, pra, gruaja të cilës i referohet kjo profeci? “Vasha”, mund të kuptohet në mënyrë të përgjithshme “një vashë”, por meqë shenja duhet të jetë e tillë që të njihej nga Ahazi, kjo do të thotë që ose që kjo profeci nënkupton një grua të re që do të lindë një djalë dhe do ta quajë “Emanuel”, ose i referohet një gruaje të re që njihej më së miri si nga Ahazi ashtu edhe nga profeti, gruaja e ndonjë prej tyre (ndoshta gruaja e re e Ashazit, meqenëse përkthimet e hershme të Dhjatës së Vjetër LXX, Aq., Symm., and Theod. Lexojnë në këtë pikë “Ti (Ahaz) do ta quash atë Emanuel”[18]

Një përkthim i Biblës në italisht, i pasuruar me komentime, fryt i punës së mëse 90 specialistëve në fushat biblike, i përgjigjet kështu kësaj pyetje: “Një grua e re: fjala hebraike e përkthyer në këtë mënyrë nënkupton një grua, e cila ka arritur moshën për tu martuar; me shumë mundësi, këtu bëhet fjalë për gruan e re të Ashazit, nëna e mbretit të ardhshëm Ezekia” [19].

E njëjta gjë pohohet edhe në një nga komentarët biblik katolikë më të njohur në botë, në faqen 235 të të cilit, në lidhje me identitetin e gruas që do të lindte Emanuelin thuhet: “Kjo kuptohet më mirë nëse pohojmë se gruaja e profecisë ishte gruaja e Ahazit; djali i premtuar do të siguroj të ardhmen e dinastisë (vëre referimin për derën e Davidit në versetin 13; krahaso me v. 2) dhe për këtë arsye ai mund të quhet Emanuel. [20].

Në një tjetër komentar të njohur biblik pohohet: “Nga konteksti i citimit të Isaias (7:10 -17), duket se gruaja për të cilën bëhet fjalë mund të ketë qenë gruaja e mbretit Ahaz. Përkthimi biblik  LXX (Septuaginta) e ka përdorur termin “parthenos” (virgjëreshë) për arsye të panjohura. Nuk ka ekzistuar pritshmëria e ndonjë virgjëreshe në Izrael dhe është e qartë që është Mateu ai i cili dëshiron ta shohë si profeci për lindjen virgjërore dhe jo vice versa”  [21]

Do ta mbyllim këtë pasazh duke cituar Raymond Brownin i cili ka përmbledhur interpretimet e teologëve bashkëkohorë, lidhur me tekstin e Isaias, në pikat e mëposhtme

1.    Orakulli i lëshuar nga Isaiah  7:14 i drejtohet mbretit Ahaz (c.a. 735-715 B.C.) dhe ka për synim të shërbejë si shenjë, për këtë monark besëpakë, gjatë luftës Siriano-Eframite në vitin 734 dhe i referohet (orakulli) diçkaje që mund të ketë ndodhur atë vit ose më pas.

2.    Djali që do të lindte nuk ishte Mesiah, sepse mesianizmi nuk ishte zhvilluar ende deri në atë pikë sa të flitet për pritshmërinë e një mbreti të vetëm.(shih futnota 9, § 3). Shkollarët nuk kanë rënë dakord për identitetin e fëmijës, por në të shumtën ai mund ti referohet lindjes së një princi nga fara e Davidit i cili do të çlironte Judën nga armiqtë e saj. Një interpretim i lashtë hebre, i njohur edhe nga Justini (Dialogue Lxvii 1), e identifikon fëmijën si birin e Hezekias, biri i Ahazit dhe pasardhësi i tij, një prej monarkëve të paktë me të vërtetë besimplotë të ardhur nga shtëpia e Davidit.

3.    Fjala “almah”, e përdorur për të përshkruar gruan, normalisht i referohet një gruaje të re e cila ka arritur moshën e pubertetit e në këtë mënyrë është në moshë martese. Ai nuk thekson virgjërinë e saj, ndonëse de facto  në bazë të standardeve sociale dhe etike, shumica e vajzave të cilat përfshihen nga ky term duhet të kenë qenë virgjëresha. [22]

4.    Prania e nyjës shquese “gruaja e re”, e bën të mundshme që Isaiah ti jetë referuar dikujt identiteti i të cilit njihej nga ai dhe Ahazi, ndoshta dikush që mbreti sapo kishte martuar dhe e kishte futur në haremin e tij. Propozimi se “almah”  ishte gruaja e vetë Isaias, profetesha e përmendur në  8:3, është shumë e pagjasë; thjesht fakti se ajo i kishte lindur Isaias një djalë, në moshë të tillë sa të ishte në gjendje të ecte me të (Isaian) (7:3) e bën këtë përcaktim të papranueshëm.

5.    Nga ndërtimi gramatikë i pjesores në gjuhën hebraike nuk është e mundur të dimë nëse Isaiah do të thoshte se “almah” ishte tashmë shtatzënë apo do të mbetej më pas. Lindja, sidoqoftë, me shumë mundësi i referohet të ardhmes, megjithatë edhe nëse e marrim për të mirëqenë këtë gjykim, përsëri jemi të penguar nga paqartësia e zgjedhimeve të hebraishtes.

Raymond Brown në përfundim të parashtrimit të këtyre pikave shkruan: “Teksti Masoretik (MT) i Isaias 7:14 nuk i referohet ndonjë konceptimi virgjëror në një të ardhme të largët. Shenja e ofruar nga profeti ishte lindja e afërt e një fëmije, me shumë mundësi nga trashëgimia e Davidit, por konceptuar në mënyrë natyrore i cili do të ilustronte kujdesin providencial të Perëndisë për njerëzit e Tij. Djali do të ndihmonte ruajtjen e shtëpisë së Davidit dhe në këtë mënyrë ai nënkupton se Perëndia është “me ne” [23]

Përfundim

Si përfundim mund të themi se teksti i Isaias nuk bën fjalë për asnjë lloj profecie të ndonjë lindje virgjërore e cila do të ndodhte shekuj me vonë. Mateu duke e shkëputur në mënyre arbitrare dhe të sforcuar pasazhin e Isaias nga konteksti i tij fillestar, si edhe duke keq përkthyer tekstin e pasazhit në fjalë është përpjekur të përftoj një profeci për lindjen virgjërore të Maries. Analiza jonë kishte si qëllim të tregonte metodat e pandershme të përdoruara nga ungjillori, dhe këtë besojmë se ia kemi arritur më së miri.

Po atëherë çfarë i ndalon teologët e krishterë dhe besimtarët e thjeshtë që ta pranojnë një realitet të tillë. Ç’është ajo gjë që i ndalon ato nga pranimi i kësaj të vërtete të qartë.

Normalisht e vetmja pengesë është dogmatizmi. Është dogmatizmi ai i cili nuk i lejon ata të shohin qartë, i cili ia verbon shikimin dhe ia mbyll zemrat. Ky fenomen është i vërtetë për çdo lloj dogmatizmi.

Shiheni se sa qesharake duken pas gjithë atyre që thamë, fjalët që gjenden në një nga komentarët më të njohur protestantë në botë:“Është e qartë, gjithsesi, se në gjykimin e shumicës së ekzegjetëve përkthimi i dhënë nga versioni biblik KJV është i pasaktë dhe është bërë baza për një këndvështrim të cilin teksti hebraik nuk e mbështet. Kriticizmi modern mund të protestoj kundër përdorimit të këtij verseti në mbështetje të doktrinës së Lindjes Virgjërore; ai mund të mohojë se kjo është një profeci për Mesian: por asgjë nuk mund ta ndaj atë në mendjen e besimtarëve të devotshëm  nga lindja e Zotit tonë. Emri i bukur dhe i dashur Emanuel do të jetë përherë për dishepujt e tij titulli i Jezu Krishtit”

Referenca

[1] Mike Brown, në librin “Përgjigjet për Dëshmitarët e Jehovait”, Korçë 1995, f. 4

[2] Raymond E. Brown, “The Birth of the Messiah, New updated edition, doubleday publisher, 1993, p. 145-6

[3] Raymond E. Brown, op. cit., p.146

[4] “The New Oxford Annotated Bible with Apocrypha”: New Revised Standard Version, edited by Bruce M. Metzger and Roland E. Murphy, Nju Jork: Oxford University Press, 1994, p. 876 OT

[5]An Introduction to the Old Testament, by Samuel Davidson, Vol III, 1863, p. 77-78; shih edhe “The New Jerome Biblical Commentary”, edited by Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, and Roland E. Murphy, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1990, p. 235

[6] The New Bible Commentary Revised, Edited by D. Guthrie, J.A. Motyer, A.M. Stibbs, D.J. Wiseman, Eerdmans  Publishing , Michigan 1970, p.818.

[7] “The Interpreter’s Bible, Vëll. 5, edited by George Arthur Buttrick, Nashville, NT: Abingdon, 1956, p. 218

[8] “Jesus” CH. Guignebert, University Books, New York, 1956, f. 123 ; shih edhe “The Text of the Old Testament, Second Edition, by Ernst Wurthwein, translated by Erroll F. Rhodes, Grand Rapids, MI: Eerdmans, 1995, p. 54

[9] Për këtë përkthim të shihet: “La Bibbia”- Traduzione Interconfessionale in Lingua Corrente, vep. e cit., p. 468; “Holy Bible”, Today English Version, botuar nga The Bible Societies 1982, p. 628; “The Jerusalem Bible”- Readers Edition, Doubleday & Company, INC, Garden City, New York 1968, p. 981; “La Bible”- Ancien et Nouveau Testament, botuar nga Alliance Biblique Universelle, Paris 1991, p. 324; “The Bible”, Revised Standard Version 1947 in CD-ROM; “The Interpreter’s Bible”, vol. 5, edited by George Arthur Buttrick, Nashville, TN: Abingdon, 1956, f. 218; S.R. Driver and Charles A. Briggs, “A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, p. 261 etj.)

[10] Raymond E. Brown, op.cit., p.149

[11] An Introduction to the Old Testament, by Samuel Davidson, Vol III, 1863, p. 78

[12] “Jesus” CH. Guignebert, University Books, New York , 1956, p. 123

[13] J.D. Douglas&Merrill C. Tenney, ‘NIV Compact Dictionary of the Bible, Zondervan publisher 1989, p.268

[14] An Introduction to the Old Testament, by Samuel Davidson, Vol III, 1863, p. 77; shih edhe “The Interpreter’s Bible, Vëll. 5, edited by George Arthur Buttrick, Nashville, NT: Abingdon, 1956, p. 218-19

[15] Shih Tyndale New Testament Commentaries, Matthew R.T. France, Intervarsity Press 1990, p. 78-80; Arno C. Gaebelein, ‘The Gospel of Matthew’, Loizeaux Brtohers, 1982, p. 36; The Mac Arthur New Testament Commentary, Matthew 1-7, 1985, p. 20; The New Bible Commentary Revised, Edited by D. Guthrie, J.A. Motyer, A.M. Stibbs, D.J. Wiseman, Eerdmans  Publishing, Michigan 1970, p. 596; si edhe La Bibbia di Gerusalemme, Edizioni Dehoniane Bologna, 2002, p. 1566.

[16] An Introduction to the Old Testament, by Samuel Davidson, Vol III, 1863, p. 79

[17] New Standart Bible Dictionary, Funk and Wagnalls Company, INC, New York 1936. p. 368

[18] “The Interpreter’s Bible, Vëll. 5, edited by George Arthur Buttrick, Nashville, NT: Abingdon, 1956, p. 218-19

[19] “La Bibbia”- Traduzione Interconfessionale in Lingua Corrente, Torino 1986, p. 468

[20] “The New Jerome Biblical Commentary”, edited by Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, and Roland E. Murphy, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1990, p. 235

[21] The New Bible Commentary Revised, Edited by D. Guthrie, J.A. Motyer, A.M. Stibbs, D.J. Wiseman, Eerdmans  Publishing, Michigan 1970, p.818., me gjithe pohimin e lartpërmendur përsëri dogmatizmi i autorëve të kësaj vepre nuk i lejon ata të pranojnë mospërmbushjen e kësaj profecie. Pak më poshtë, në mënyrë krejt të çuditshme, ato duket se pranojnë teorinë e përmbushjes së dyfishtë të kësaj profecie. Për hedhjen poshtë të kësaj teorie absurde shih citimin nr 16-17.

[22] Raymond Brown ne kete pike ka vendosur nje footnote ku shkruan.

Shih Bratcher, “Study”, për një përmbledhje të saktë të literaturës së pamat që ekziston në lidhje me këtë çështje. Termi ‘almah’ është përdorur vetëm nëntë herë në Dhjatën e Vjetër, veçanërisht nga dy pasazhe kuptojmë se sa pak e thekson ky term konceptin e virgjërisë. Tek libri Kënga e Këngëve 6:8 ai është përdorur për t’iu referuar grave të haremit të mbretit dhe tek Proverbat 30:19 thuhet se një “almah” ishte bërë objekt i dëshirave seksuale të një djaloshi. Nuk gjendet asnjë rast në krejt Dhjatën e Vjetër ku termi ‘almah’ të jetë përdorur për të përshkruar një grua të martuar […] gjithsesi, gjendet një tekst ugaritik (Keret 128, II, 21-22) i cili e vendos fjalën e ngjashme ġlmt në një paralelizëm poetik (duke nënkuptuar barazvlefshmëri) me termin ’att, grua. Afërsia e dy gjuhëve lejon mundësinë që edhe në hebraisht, një nuse e re të mund të përshkruhej me termin “almah”.

Ndonëse fjala hebraike bethulah nuk bart në vetvete kuptimin klinik të virgo intacta, gjithsesi ai është termi i zakonshëm që përdoret për të përshkruar një virgjëreshë (Ezekieli 23:1-8 and Joeli 1:8 janë të diskutueshme). Referenca për një “bethulah” e cila lind një fëmijë në himnin e Nikalit (Ugaritic text 77, line 5)  konsiderohet në ditët tona si një lexim i pasaktë, ndonëse linja shtatë e himnit vazhdon ende të përmbajë leximin domethënës të mëposhtëm: hl ġlmt  tld bn (“Vini re, një “almah” do të lindë një djalë”). Për pohime te ngjashme shih edhe “Jesus” CH. Guignebert, University Books, Nju Jork, 1956; p. 123.)

[23] Raymond E. Brown, op.cit., p.147-8

[24] “The Interpreter’s Bible, Vëll. 5, edited by George Arthur Buttrick, Nashville, NT: Abingdon, 1956, p. 218